شبهه وجوبیـــ مردد بودن حکمی میان وجوب و غیر حرمت را شُبهه وجوبی گویند. ـــ شبهه وجوبی، شک ناشی از احتمال وجوب یا غیر حرمت در یک شیء موضوع یا حکم را گویند. ۱ - محل بحث شبهه وجوبی۱.۱ - شبهه وجوبی حکمیشبهه وجوبی مقابل شبهه تحریمی در جایی است که حکم کلی شرعی مردد میان وجوب و غیر حرمت (مباح، مستحب و مکروه) باشد؛ که در اینصورت «شبهه وجوبی حکمی» نامیده می‌شود، مانند آنکه در حکم دعا هنگام رؤیت هلال ماه شک شود که واجب است یا مستحب. ۱.۲ - شبهه وجوبی موضوعییا در جایی است که حکم جزئی در موضوعی مردد میان آن دو باشد. که در اینصورت «شبهه وجوبی موضوعی» نامیده می‌شود، مانند اینکه مصداق بودن فردی برای «عالم» که اکرام او واجب است و «غیر عالم» که اکرامش جایز می‌باشد، مشکوک باشد. ۲ - منظور از شبهه وجوبی در بیانی دیگرشبهه وجوبی، مقابل شبهه تحریمی بوده و در جایی است که در یک شیء ( موضوع یا حکم ) هم احتمال وجوب و هم غیر حرمت داده شود، مانند این که امر دایر باشد میان وجوب و استحباب ، و یا میان وجوب و اباحه چه منشا شک فقدان نص، چه اجمال نص و چه تعارض دو یا چند نص باشد مثل آن که شک شود آیا هنگام رؤیت هلال اول ماه، دعا واجب است یا مستحب؛ در این جا علمای اصولی و اخباری ، بر جریان برائت اتفاق نظر دارند. [۱]
علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۲۶۸.
[۲]
علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۳۰۷.
[۴]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص۴۴۰.
[۶]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۲، ص۲۲۱.
[۷]
مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول)، بروجردی، محمد، ص۱۴۸.
[۸]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۳۸۸.
[۱۰]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۸۹.
[۱۱]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۲۰۸.
[۱۲]
مصادر الاستنباط بین الاصولیین و الاخباریین، غراوی، محمد عبد الحسن محسن، ص۲۵۳.
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۰۴، برگرفته از مقاله «شبهه وجوبی». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۶۱۹. |